“Terbeschikkingstelling” is een term die de laatste tijd veelvuldig aan bod kwam in de media en actualiteit. Wat betekent dit precies, wie komt ervoor in aanmerking, wanneer kan de terbeschikkingstelling worden opgelegd en welke doeleinden streeft de rechtbank ermee na?
Een bijkomende straf
Iets meer dan 10 jaar geleden, op 1 januari 2012, trad de Wet betreffende de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbanken in werking. De wetgever definieert de “terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank” als “een bijkomende straf die in de door de wet bepaalde gevallen moet of kan worden uitgesproken met het oog op de bescherming van de maatschappij tegen personen die bepaalde ernstige strafbare feiten plegen die de integriteit van personen aantasten.”
Concreet impliceert de terbeschikkingstelling dat een veroordeelde, nadat zijn hoofdvrijheidsstraf is afgelopen – de bijkomende straf gaat dus in ná het verstrijken van de effectieve gevangenisstraf – onder toezicht komt te staan van de strafuitvoeringsrechtbank (ook wel SURB genoemd), en dit gedurende een periode van vijf tot vijftien jaar.
Doelstelling
Volgens de memorie van toelichting beoogt deze bijkomende straf een extra beveiligingsperiode in te stellen teneinde de maatschappij te beschermen tegen personen die bepaalde ernstige feiten hebben gepleegd die de integriteit van personen hebben aangetast.
Verplicht of facultatief
De hoven en rechtbanken zijn in bepaalde gevallen verplicht om deze bijkomende straf op te leggen, bijvoorbeeld wanneer zij een veroordeling uitspreken wegens feiten van foltering of verkrachting die de dood hebben veroorzaakt van de persoon waarop de feiten werden gepleegd.
In vele andere gevallen beschikken de hoven en rechtbanken over de mogelijkheid om de bijkomende straf van de terbeschikkingstelling uit te spreken. Deze mogelijkheid bestaat onder meer wanneer de hoven en rechtbanken een persoon veroordelen wegens feiten van aanranding van de eerbaarheid gepleegd op minderjarigen.
De invulling en de procedure
Het is de strafuitvoeringsrechtbank die beslist de terbeschikkingstelling uit te voeren hetzij onder de vorm van een vrijheidsbeneming, hetzij via een invrijheidstelling onder toezicht.
De strafuitvoeringsrechtbank neemt deze beslissing op gefundeerde wijze, na advies te hebben ingewonnen van de gevangenisdirecteur en het Openbaar Ministerie.
Het advies van de gevangenisdirecteur omvat een gemotiveerd advies tot vrijheidsbeneming of tot invrijheidstelling onder toezicht. In voorkomend geval vermeldt de gevangenisdirecteur de bijzondere voorwaarden die hij nodig acht op te leggen aan de veroordeelde.
Indien de veroordeelde een straf ondergaat voor zedenfeiten moet het advies worden ingediend samen met een met redenen omkleed advies van een dienst of persoon die gespecialiseerd is in de diagnostische expertise van seksuele delinquenten. Dit advies omvat een beoordeling van de noodzaak om een behandeling op te leggen.
Nadat de gevangenisdirecteur zijn advies heeft verstrekt, dient ook het Openbaar Ministerie advies uit te brengen aangaande de uitvoering van de terbeschikkingstelling.
Na ontvangst van beide adviezen behandelt de strafuitvoeringsrechtbank de zaak op de eerst nuttige zitting, uiterlijk twee maanden voor het verstrijken van de hoofdstraf. Ter zitting van de SURB worden de veroordeelde en zijn advocaat, het Openbaar Ministerie en de gevangenisdirecteur gehoord. Ook het slachtoffer krijgt de mogelijkheid om ter zitting aanwezig te zijn en te worden gehoord over de bijzondere voorwaarden die in zijn of haar belang aan de veroordeelde moeten worden opgelegd.
Het is in elk geval belangrijk om goed voor ogen te houden dat de terbeschikkingstelling een procedure voor de strafuitvoeringsrechtbank met zich meebrengt waar zowel de veroordeelde als het/de slachtoffer(s) een stem krijgen.
Ingrijpend
Hoewel de terbeschikkingstelling door de wetgever wordt omschreven als een bijkomende straf, kunnen de gevolgen ervan langdurig en verregaand zijn. Voor verdere uitleg en deskundig advies omtrent de terbeschikkingstelling kan u steeds terecht bij ons gespecialiseerd team van strafrechtadvocaten.
